@ntkgood
0827916559
กายภาพบำบัดผู้สูงอายุที่บ้าน
เนื้อหาหลัก

กายภาพบำบัดผู้สูงอายุที่บ้าน แนวทางฟื้นฟู พร้อมเทคนิคดูแล | NTKGoodHealth

กายภาพบำบัดผู้สูงอายุที่บ้าน

          กายภาพบำบัดที่บ้าน คือบริการฟื้นฟูสมรรถภาพที่นักกายภาพบำบัดไปดูแลถึงที่อยู่อาศัยของผู้ป่วย/ผู้สูงอายุ เพื่อลดอาการปวด ฟื้นคืนการเคลื่อนไหว (mobility) เพิ่มความสามารถในการทำกิจวัตรประจำวัน (ADL) และป้องกันภาวะแทรกซ้อน เช่น กล้ามเนื้ออ่อนแรง (sarcopenia), ภาวะข้อยึดติด (contracture), แผลกดทับ และลิ่มเลือดอุดตันหลอดเลือดดำลึกที่ขา DVT (Deep Vein Thrombosis) โดยเฉพาะผู้ที่ “ติดเตียง” หรือ “เดินไม่มั่นคง”

ความต่างจากคลินิกคือ ที่บ้านเราปรับโปรแกรมให้เข้ากับสิ่งแวดล้อมจริง เตียง/โซฟา/ห้องน้ำ/บันได และสอนครอบครัวช่วยฝึกซ้ำได้อย่างปลอดภัย ลดการเดินทาง ลดความเสี่ยงล้ม (fall risk) และทำให้ผู้รับบริการยอมรับการฝึกต่อเนื่องมากขึ้น

ข้อดีของ “กายภาพบำบัดที่บ้าน”

  1. สะดวกและต่อเนื่อง ไม่ต้องเดินทาง นัดได้ตามตารางครอบครัว ผู้สูงอายุจึงฝึกได้สม่ำเสมอ

  2. ลดความเสี่ยงการล้ม (Fall Risk) นักกายภาพประเมินบ้านจริง แนะนำ ไม้เท้า 3 ขา, walker (วอคเกอร์/วอร์คเกอร์), tripod cane, ที่พยุงข้อเท้า (AFO คือ) และจัดวางเฟอร์นิเจอร์เพื่อทางเดินปลอดภัย

  3. ติดตามผลเป็นรูปธรรม ด้วยแบบประเมินมาตรฐาน

    • TUG/TUG Test / Time(d) Up and Go Test (time up and go, tug) วัดการลุก-เดิน-นั่ง

    • Barthel ADL Index / ADL score, และ แบบประเมินผู้สูงอายุ เพื่อวัดกิจวัตรพื้นฐาน

    • Range of Motion (ROM), muscle power (MMT), coordination

  4. บูรณาการสุขภาพองค์รวม ฝึกหายใจ (Deep Breathing Exercise คือ, Breathing Exercise), ฝึก Kegel exercise กล้ามเนื้ออุ้งเชิงกราน (อุ้งเชิงกรานอยู่ตรงไหน/คืออะไร), และ ดนตรีบำบัด (Music Therapy) ลดความเครียด/สั่น

ขั้นตอนการประเมินก่อนเริ่มกายภาพ

  • Reflexes test / Deep tendon reflex (DTR) biceps reflex/biceps jerk, brachioradialis reflex, ankle reflex, Achilles reflex

  • Babinski sign / Babinski reflex ตรวจ upper motor neuron sign

  • Clonus / Spasticity ตรวจ MAS / Modified Ashworth Scale, Modified Modified Ashworth Scale เพื่อวัด muscle tone (เกร็ง/ตึง)

  • Cerebellum หน้าที่/เซรีเบลลัม ทดสอบ coordination เช่น finger-to-nose, heel-to-shin, dysdiadochokinesia, Romberg test

  • Range of Motion (ROM) ข้อไหล่, สะโพก, เข่า, ข้อเท้า—เฝ้าระวัง knee hyperextension / hyperextension knee

  • Gait & Balance ยืน-เดิน, หยุด-หัน, ขึ้น-ลงบันได, การใช้ walker/ไม้เท้า

  • Vital signs ชีพจร, blood pressure (bp), เฝ้าระวัง orthostatic/postural hypotension (ความดันต่ำเวลาลุกนั่ง/ยืน)

  • Pain & Red flags ปวดร้าวลงขา/แขน, ชา-อ่อนแรงครึ่งซีก, เวียนศีรษะ ตาพร่ามัว/ภาพซ้อน (diplopia) → ส่งต่อแพทย์

โปรแกรมกายภาพบำบัดที่บ้าน ยอดนิยม

  • แนวคิด “Golden Time” ยิ่งเริ่มฟื้นฟูเร็ว ยิ่งได้ผล (stroke มีกี่ระยะ, FAST test)

  • Breathing & Chest Care Deep breathing exercise, pursed-lip breathing, เคาะปอด (percussion), การไออย่างมีประสิทธิภาพ ลดเสมหะ

  • Posture & Positioning ท่านอนราบ/หงายหลัง (supine), จัดหมอนพยุงแขน-ไหล่ ป้องกันข้อไหล่หลุดย่อย (subluxation)

  • Mobility & Strengthening

    • ลุกจากเตียง-นั่ง-ยืน-เดิน (bed mobility → transfer → gait)

    • ฝึก Parallel bar / ราวฝึกเดิน, walker, AFO สำหรับ foot drop

    • ยางยืดออกกำลังกาย กล้ามเนื้อแกนกลาง (core body)

  • Spasticity Management ยืดเหยียดช้า-ค้าง (prolonged stretch), weight-bearing, การกระตุ้นรับความรู้สึก (sensory stimulation), และเมื่อเหมาะสมร่วมกับยา Baclofen, Tizanidine (ตามแพทย์สั่ง)

  • Balance & Fall Prevention ฝึกยืนถ่ายน้ำหนัก, ก้าวข้าง/ถอยหลัง, ก้าวข้ามสิ่งกีดขวาง, TUG/TUG test

  • Strength Training Sit-to-Stand (ลุก-นั่ง), mini-squat, step-up, ยืด-เสริมแรงสะโพก/ต้นขา/น่อง

  • Respiratory Fitness ฝึกหายใจ, incentive spirometer (triflow), เดินระยะสั้นเพิ่มขึ้นทีละน้อย

  • Pelvic Floor Kegel exercise แก้ปัญหากลั้นปัสสาวะไม่อยู่

เครื่องมือกายภาพที่บ้าน ที่ใช้ได้จริง

ใช้เมื่อ: มีอาการปวดกล้ามเนื้อหรือพังผืดเรื้อรัง
ผลที่คาดหวัง: ลดอาการปวด กระตุ้นการไหลเวียนของเลือด และช่วยให้กล้ามเนื้อผ่อนคลาย
หมายเหตุความปลอดภัย: หลีกเลี่ยงการใช้ในผู้ที่มีเครื่องกระตุ้นหัวใจ (Pacemaker)

ใช้เมื่อ: มีภาวะเอ็นหรือพังผืดอักเสบเรื้อรัง เช่น เอ็นไหล่อักเสบ หรือพังผืดที่ขา
ผลที่คาดหวัง: เพิ่มการไหลเวียนโลหิต คลายความตึงของกล้ามเนื้อ และช่วยให้พังผืดนุ่มขึ้น
หมายเหตุความปลอดภัย: สามารถใช้ร่วมกับ เจลเย็น (Cold Pack) เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการรักษา

ใช้เมื่อ: มีภาวะพังผืดฝ่าเท้า หรือเอ็นอักเสบเรื้อรัง เช่น เอ็นร้อยหวายอักเสบ
ผลที่คาดหวัง: กระตุ้นกระบวนการซ่อมแซมของเนื้อเยื่อ และช่วยลดอาการปวดเรื้อรังที่ไม่ตอบสนองต่อการรักษาแบบทั่วไป
หมายเหตุความปลอดภัย: ควรทำโดยนักกายภาพบำบัดหรือแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ เนื่องจากมีข้อห้ามในบางกรณี เช่น หญิงตั้งครรภ์ หรือผู้ที่มีโลหะฝังในร่างกาย

ใช้เมื่อ: ผู้ที่มีภาวะข้อไหล่ติด หรือกล้ามเนื้ออ่อนแรงหลังอาการเจ็บ
ผลที่คาดหวัง: เพิ่มช่วงการเคลื่อนไหวของข้อ (ROM) เสริมแรงกล้ามเนื้อ และช่วยให้กลับมาใช้แขนขาได้อย่างมั่นใจ
หมายเหตุความปลอดภัย: ปรับแรงต้านให้เหมาะกับระดับความแข็งแรงของแต่ละบุคคล ควรได้รับคำแนะนำจากนักกายภาพ

ใช้เมื่อ: ผู้ที่มีภาวะขา ข้อเท้า หรือหลังไม่มั่นคง เช่น หลังผ่าตัด หรือผู้ป่วยอัมพฤกษ์
ผลที่คาดหวัง: ช่วยควบคุมท่าทาง ลดแรงกด และลดอาการปวดจากการเคลื่อนไหวผิดท่า
หมายเหตุความปลอดภัย: ควรเลือกขนาดให้พอดีและใส่ภายใต้การดูแลของนักกายภาพบำบัด เพื่อป้องกันการกดทับและระคายผิว

***เครื่องมือกายภาพเหล่านี้สามารถนำมาใช้ที่บ้านได้จริงภายใต้คำแนะนำจากผู้เชี่ยวชาญ โดยเฉพาะในผู้สูงอายุหรือผู้ป่วยฟื้นฟูหลังผ่าตัด การเลือกใช้อย่างถูกวิธีช่วยให้ผลการบำบัดมีประสิทธิภาพมากขึ้น ลดอาการเจ็บปวด และเพิ่มคุณภาพชีวิตอย่างยั่งยืน

ภาวะแทรกซ้อนที่ต้องรู้ และการดูแลพิเศษ

  • DVT / VTE พบในผู้ไม่ขยับตัวนาน (DVT sign, Homan’s sign)—ป้องกันด้วยการลุกเดินเร็วที่สุดเท่าที่ปลอดภัย, ใส่ถุงรัดขา, ฝึกปั๊มข้อเท้า

  • Orthostatic/Postural Hypotension เวียนหัวเวลาลุก—ฝึกลุกช้า ๆ, ใส่ถุงน่องพยุง, ดื่มน้ำให้พอ

  • Respiratory Complications เสมหะคั่ง ปอดแฟบ (atelectasis)—เคาะปอด, ฝึกหายใจ, วิธีขับเสมหะออกจากปอด/คอ

  • สายให้อาหาร Nasogastric (NG) tube คือ / สายให้อาหารทางจมูกมีกี่แบบ, Gastrostomy/PEG—สอนท่านั่ง ศีรษะยก 30–45° ขณะให้อาหาร, ตรวจอาการสำลัก, ล้างสายตามวิธี

  • สมองบวม/เลือดออกในสมอง เฝ้าระวังอาการปวดหัวมาก ลืมง่าย ซึมลง อาเจียนพุ่ง ตามัว/เห็นภาพซ้อน—ส่งแพทย์ทันที

  • แผลกดทับ เปลี่ยนท่าทุก 2 ชม., ใช้ที่นอนลม, ตรวจผิวหนังสม่ำเสมอ

ยาและอาหารเสริมที่มักเกี่ยวข้อง (อธิบายเชิงข้อมูล ไม่ใช่คำสั่งใช้ยา*)

  • ยาต้านเกล็ดเลือด (Antiplatelet) Aspirin (แอสไพริน), Clopidogrel (Plavix, Apolets) ช่วยป้องกันลิ่มเลือด (โรคหลอดเลือดสมองตีบ)

  • ยาคลายเกร็งกล้ามเนื้อ Baclofen, Tizanidine (Sirdalud)—ใช้เมื่อ spasticity รบกวนการฝึก

  • ยาละลายลิ่มเลือดเฉียบพลัน (rtPA/alteplase) ใช้ในโรงพยาบาลช่วง Fast Track/Golden Time เท่านั้น

  • Cerebrolysin คือ ยากลุ่มประสาทที่บางกรณีแพทย์พิจารณา

  • Statins (Simvastatin/Atorvastatin) ลดไขมันเลือด ช่วยลดเสี่ยงหลอดเลือด (ผลข้างเคียงปวดกล้ามเนื้อควรสังเกต)

  • อาหารเสริม Vitamin B-complex, Folic acid (โฟลิก), น้ำมันปลา/Fish oil, Omega-3—เน้นอาหารจริง นอนพอ ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอควบคู่

เทคนิคกายภาพผู้สูงอายุที่บ้าน ที่ “ทำเองได้” ปลอดภัยและได้ผล

  • ท่ายืดหลังส่วนล่าง/ท่ายืดหลัง (Low back stretch), ท่ายืดสะโพก, ท่ายืดน่อง (gastrocnemius/soleus), ท่ายืดเอ็นร้อยหวาย

  • แก้ “สะบักจม” ยืดหน้าอก (pectoralis), เสริมแรงหลังกลาง (mid-trap/rhomboid), foam-roller, วิธีแก้สะบักจมด้วยตัวเอง

  • ลุก-นั่ง (Sit to Stand) 10–15 ครั้ง × 2–3 เซ็ต/วัน

  • ยางยืดออกกำลังกาย Row, Hip abduction, Knee extension

  • ท่าบริหารข้อเข่าเสื่อม Mini-squat, Straight-leg raise, Step-up

  • Deep breathing exercise 10 รอบ × 3 ชุด/วัน

  • Triflow / Incentive spirometer เพิ่มปอดพอง

  • Percussion/เคาะปอด + Effective coughing (การไออย่างมีประสิทธิภาพ)

  • ยืนกางเท้า-ชิดเท้า-ก้าวคร่อมสิ่งกีดขวาง

  • เดินในบ้านด้วย walker/ไม้เท้า อย่างถูกวิธี

  • ติดตามผลด้วย TUG test / time up and go สัปดาห์ละครั้ง

การดูแลผู้ป่วยติดเตียง (Bedbound) ที่บ้าน

  • พลิกตะแคง/เปลี่ยนท่า ทุก 2 ชั่วโมง ป้องกัน แผลกดทับ

  • จัดท่านอน ใช้หมอนรองส้นเท้า/ข้อเข่า, ระวัง knee hyperextension

  • บริหารแบบไม่ลงน้ำหนัก ขยับข้อ (Passive/Active-assist ROM), ปั๊มข้อเท้า

  • โภชนาการ–น้ำดื่ม เพียงพอตามแพทย์/นักกำหนดอาหาร

  • การให้อาหาร สายให้อาหารทางจมูก (NG tube) / ทางหน้าท้อง (PEG/Gastrostomy)—นั่งหัวสูง 30–45°, ล้างมือ-อุปกรณ์, เฝ้าระวังสำลัก

  • ติดตามผล Barthel index, ADL, แผนเป้าหมายรายเดือน

สัญญาณเตือน (Red Flags) ที่ต้องรีบพบแพทย์/ฉุกเฉิน

  • หน้ามุมปากตก พูดไม่ชัด แขน-ขาอ่อนแรงครึ่งซีก/ชาเฉียบพลัน → FAST test

  • เจ็บหน้าอก หายใจลำบาก หายใจไม่อิ่ม เสมหะมาก/มีไข้

  • เวียนศีรษะบ้านหมุนเมื่อ นอนราบ หรือเปลี่ยนท่า, ล้มบ่อย

  • ขาบวม แดง ร้อน เจ็บน่อง (เสี่ยง DVT)

  • ปวดศีรษะรุนแรง/ เห็นภาพซ้อน/สับสน ซึมลง (เสี่ยงเลือดออก/สมองบวม)

คำแนะนำจากทีม NTKGoodHealth

  • ประเมินที่บ้าน ครอบคลุม reflex testing, MAS, TUG, Barthel, ROM/MMT

  • วางโปรแกรมเฉพาะบุคคล Stroke/hemiparesis, หลังผ่าตัดเข่า-สะโพก, ปวดหลังล่าง, สะบักจม, foot drop

  • อุปกรณ์ครบ TENS, Ultrasound, Shockwave (ตามข้อบ่งชี้), ราวฝึกเดิน, AFO/Back support/Jewett brace

  • โค้ชครอบครัว ให้ทำซ้ำได้อย่างปลอดภัย พร้อม แผ่นท่าฝึก/ตารางติดตาม

  • “ดู โปรแกรมฟื้นฟูอัมพฤกษ์-อัมพาตที่บ้าน ของเรา”

  • “อ่านต่อ ท่าออกกำลังกายผู้สูงอายุ (Exercise & Physical Therapy)”

  • “คู่มือ วิธีเคาะปอดและขับเสมหะที่บ้าน อย่างปลอดภัย”

  • “เปรียบเทียบ อุปกรณ์ช่วยเดิน (Walker/ไม้เท้า/AFO) ที่เหมาะกับคุณ”

ปรึกษาผู้เชี่ยวชาญของ NTK GoodHealth ได้ที่ Tel. 082-791-6559 / 091-710-5596 และ LINE. @ntkgood

@ntkgood
082-791-6559

FAQ – คำถามที่พบบ่อย

เหมาะกับผู้สูงอายุที่เริ่มมีปัญหา การทรงตัวไม่ดี, เดินช้า, กลัวล้ม หรือกล้ามเนื้ออ่อนแรง รวมถึงผู้ที่เพิ่งผ่านการผ่าตัดสะโพก–เข่า, ผู้ป่วยอัมพฤกษ์–อัมพาต, และผู้ที่อยู่ในภาวะ ติดเตียง (Bedridden) ที่ต้องการฟื้นฟูสมรรถภาพในสภาพแวดล้อมที่คุ้นเคย

💡“ดูตัวอย่างการฟื้นฟูผู้สูงอายุที่บ้านกับนักกายภาพบำบัดมืออาชีพ” อ่านต่อที่  กายภาพบำบัดและการออกกำลังกาย (Exercise & Physical Therapy)

ปกติควรฝึก 2–3 ครั้งต่อสัปดาห์ ต่อเนื่องอย่างน้อย 4–8 สัปดาห์ โดยนักกายภาพจะปรับระดับท่าฝึกตาม คะแนน Barthel Index และ TUG Test เพื่อให้เห็นความก้าวหน้า เช่น ลุก นั่ง เดิน หรือทรงตัวได้ดีขึ้นอย่างชัดเจน

💡“เรียนรู้ท่าฝึกพื้นฐานที่ช่วยเสริมแรงและทรงตัว” อ่านต่อที่ ท่าออกกำลังกายสำหรับผู้สูงอายุ

ได้แน่นอน เพราะโปรแกรมจะเน้น Balance Training (ฝึกการทรงตัว) และ Gait Training (ฝึกการเดิน) เพื่อเสริมความมั่นคงขณะเคลื่อนไหว ลดความเสี่ยงการล้มจากกล้ามเนื้ออ่อนแรงหรือเวียนศีรษะ

💡“ดูโปรแกรมออกกำลังกายป้องกันหกล้มที่บ้าน” อ่านต่อที่ การออกกำลังกายป้องกันหกล้ม

ได้ครับ โดยเฉพาะผู้ที่ผ่านการผ่าตัด ข้อเข่าเทียม, สะโพก, กระดูกสันหลัง หรือหัวไหล่ นักกายภาพจะออกแบบท่าฝึก Post-op Exercise Program แบบปลอดภัย เช่น ท่ายืดน่อง, ท่าลุกนั่ง, ท่าบริหารข้อเข่า (Knee Strengthening) เพื่อฟื้นฟูการเคลื่อนไหวเร็วขึ้นโดยไม่เกิดการบาดเจ็บ

💡“เรียนรู้ขั้นตอนฟื้นตัวหลังผ่าตัดจากทีมกายภาพบำบัด NTKGoodHealth” อ่านต่อที่ กายภาพบำบัดหลังผ่าตัดที่บ้าน

ส่วนใหญ่ใช้อุปกรณ์พื้นฐานที่หาได้ง่าย เช่น ยางยืดออกกำลังกาย, รอกกายภาพ, ลูกบอลโยคะ, TENS (เครื่องกระตุ้นไฟฟ้า), Ultrasound, หรือไม้เท้าพยุงเดิน ซึ่งช่วยให้ฝึกได้ปลอดภัยและต่อเนื่อง

💡“ดูรีวิวอุปกรณ์ช่วยกายภาพที่ใช้ได้จริงในบ้าน” อ่านต่อที่ อุปกรณ์ช่วยกายภาพบำบัดที่เหมาะกับผู้สูงวัย

ได้ครับ อาการเหล่านี้มักเกิดจาก กล้ามเนื้อเกร็ง (spasticity) หรือการใช้งานซ้ำๆ กายภาพบำบัดจะช่วยด้วย การยืดเหยียดเฉพาะจุด, Ultrasound Therapy, Shockwave, และท่าออกกำลังกายแก้สะบักจม เพื่อคลายกล้ามเนื้อและปรับสมดุลร่างกาย

💡“ฝึกท่าบริหารง่าย ๆ แก้ปวดหลังโดยไม่ต้องใช้ยา” อ่านต่อที่ ท่าออกกำลังกายผู้สูงอายุแก้ปวดหลัง–สะบักจม

หากพบอาการ แขนขาอ่อนแรงเฉียบพลัน, พูดไม่ชัด, มุมปากตก (FAST Test), เจ็บหน้าอก, หายใจลำบาก หรือขาบวมแดงร้อน ให้รีบติดต่อแพทย์ทันที เพราะอาจเป็นสัญญาณของ Stroke, DVT หรือสมองบวม

💡“รู้ทันสัญญาณอันตรายในผู้สูงอายุ” อ่านต่อที่ การดูแลผู้สูงอายุฉุกเฉินที่บ้าน

ทำได้ถ้าได้รับคำแนะนำเบื้องต้นจากผู้เชี่ยวชาญ โดยเฉพาะโปรแกรมง่ายๆ เช่น ท่ายืดหลังล่าง, ท่ายืดน่อง, ฝึกหายใจ (Breathing Exercise), และการลุกนั่ง (Sit-to-Stand) แต่ควรมีการประเมินจากนักกายภาพก่อนเริ่มเสมอ

💡“ดูคู่มือท่ากายภาพบำบัดที่ทำได้เองที่บ้าน” อ่านต่อที่ โปรแกรมกายภาพผู้สูงอายุทำเองได้

เราใช้คุกกี้เพื่อพัฒนาประสิทธิภาพ และประสบการณ์ที่ดีในการใช้เว็บไซต์ของคุณ คุณสามารถศึกษารายละเอียดได้ที่ นโยบายความเป็นส่วนตัว และสามารถจัดการความเป็นส่วนตัวเองได้ของคุณได้เองโดยคลิกที่ ตั้งค่า

ยอมรับ
ตั้งค่าความเป็นส่วนตัว

คุณสามารถเลือกการตั้งค่าคุกกี้โดยเปิด/ปิด คุกกี้ในแต่ละประเภทได้ตามความต้องการ ยกเว้น คุกกี้ที่จำเป็น

ยอมรับทั้งหมด
จัดการความเป็นส่วนตัว
  • เปิดใช้งานตลอด

บันทึกการตั้งค่า
ntkgoodhealth-QR
ปิดโหมดสีเทา